ÜRÜN AĞAÇLARI
Bir
ürünü ya da yarı mamulü oluşturmak için kullanılacak malzemelerin listesi ürün
ağacı olarak adlandırılmaktadır. Farklı bir bakış ile ürünü elde etmek için
gereken malzemeler ya da ürünün reçetesi demek hatalı olmayacaktır.
ERP
sistemlerinde her envanter için bir envanter kodu oluşturulmaktadır.
Oluşturulan bu envanter kodlarını üretim sırasından kullanılıyor ise ürün
ağaçları içerisinde yer almaktadır. Ürün ağaçları ERP sistemlerinde, MRP
yanında üretim yönetiminde ve ürün maliyetlerinin hesaplanmasına
kullanılmaktadır.
Ürün
ağaçları hakkında kullanılan terimlerden birisi patlatma işlemidir. Ürün
ağacının bir ürün için en üst seviyesinden satın alınan tüm bileşenlerine kadar
hesaplanması olarak açıklanmaktadır. Bu işlem tersine olması ise toparlanma
olarak ifade edilmektedir.
Şekil
1: Ürün Ağacı Görselinde ifade edilen ürün ağacında her kademe arasındaki geçiş
sırasında bazı işlemler yapılmaktadır. Örnek olarak 20-5418A160 kodu verilen
envanter 5418A160 kodlu envantere dönüşmesi için paketleme işlemi yapılması
gerekmektedir. Bu işlemlere rota adı verilmektedir.
Bilişim
ERP sisteminden bir ürünün ürün ağacı üzerinde konuyu detaylıca açıklamak
gerekirse;
5418A160
mamul kodu ile üretilen Kiosk Kapağı, üretimin ilk aşamasında döküm prosesine
girmektedir.
- Dökümü yapılmış bu ürün için 10-5418A160 kodu atanmıştır. Bir adet dökülmüş ürün elde etmek için 1,07 kg Alüminyum kullanmak gerekmektedir. Alüminyum enjeksiyon hatlarında gerçekleştirilen bu operasyon ile hammaddeden yarı mamule dönüşüm başlamıştır.
- Elde edilen dökülmüş ürün 0,15kg Gri boya ile boyanırsa 30-5418A160 yarı mamulü elde edilecektir.
- Bu ürün CNC işlemine tabi tutulursa 20-5418A160 ürünü elde edilecek.
- Paketlemesi yapılırsa 5418A160 son ürün elde edilecektir.
Örnekte
de ifade edildiği gibi 1 adet ürün meydan getirmek için gereken yarı mamul ve
sarf malzeme miktarları bu ağaçlarda bulunmaktadır.
a. Mamul ve Yarı Mamullerin Kodlanması
Ürün ağaçları oluşturulurken mamulden
yarı mamule ve sonunda satın alınan hammaddeye kadar oluşturulmaktadır. Her
seviyede bulunan malzeme için farklı bir kod verilmesi ihtiyacı oluşmaktadır. Malzemelere
verilen kodlarda genel olarak ürün ağacı üzerinde ilişkisi olan kodlara bunu ifade
edecek kodlama yapılmaktadır.
Malzeme kodlarının tanımlanması için
rassal, anlamlı ve yarı anlamlı olmak üzere 3 farklı tipte tanımlama yapmak
mümkündür. Anlamlı tanımlama yapmak parça koduna bakıldığında parça hakkında
fikir sahibi olmamıza yardımcı olur. Ancak parça da oluşacak değişiklik
parçanın kodunun de değişmesi gerekeceği anlamına gelmektedir. Bu değişimleri
şirketi içinde iyi analiz etmek ve değişikliklere de ayak uydurabilecek bir kod
sistemi yararlı olacaktır. Parça sonunda değişimleri ifade eden revizyon takip
numarası eklemek iyi bir çözüm gibi gözükmektedir.
Şekil 1: Ürün Ağacı Görselinde ifade edilen ürün ağacında 5418A160 ürünü mamul olarak kodlandırılmıştır. Diğer ürünlerde ise yapılacak işleme göre kodlama yapılmıştır. Bu örnekte yarı mamul de karşılaşılan değişiklik ürün başında gösterilmektedir. Bu mantığın ürün sonuna koyularak da yapıldığı örneklerle karşılaşmak mümkündür.
b. Baba Oğul Parça Kavramı
Ürün ağaçları için genel kabul görmüş bir kavram kullanılmaktadır. Baba Oğul Parça olarak ifade edilen bu kavrama göre Oğul parçalar baba parçayı oluşturmak için kullanılmaktadır. Oğul parçaların her biri baba malzemenin bir parçasıdır.
c. Ürün Ağacı Seviyeleri
Ürünler için hazırlanan bu tabloların
derinliği ne kadar fazla ise alınacak bilgi o düzeyde artacaktır. Ancak burada
derinliği arttırmanın daha fazla iş yükü oluşturacağını da bilmek
gerekmektedir. Bu nedenle ürün ağacı seviyesi oluştururken sahadaki bilgiye eş
düzeyde yapılması önem arz etmektedir. Örnek olarak ele alınan 5418A160 – Kiosk
Kapağı ürünü için oluşturulan Ürün ağacı baba-oğul parça kavramı tablosuna göre
düzenlenecek olursa aşağıda ki gibi karşımıza çıkacaktır.
